Trong quá trình tiến triển của bệnh bạch biến, có một số người khỏi tự nhiên, hoặc ở trạng thái ổn định trong một thời gian dài, hoặc phát triển thêm nhiều mảng mới, ở người lớn tuổi có khuynh hướng phát triển nhanh hơn. Ở bài viết này sẽ cung cấp thông tin về các cách điều trị bạch biến.
Giới thiệu về bệnh bạch biến
Bệnh bạch biến là một rối loạn da liễu khá phổ biến, đặc trưng bởi sự mất đi sắc tố ở những vùng da nhất định, tạo thành các đốm, mảng trắng trên nền da xung quanh. Bệnh không gây ngứa ngáy hay đóng vảy, nhưng có ảnh hưởng đáng kể về mặt thẩm mỹ. Mặc dù bệnh lành tính và không lây lan, nhưng nó có thể gây ra nhiều tác động tiêu cực đến chất lượng cuộc sống và tâm lý của người bệnh.
Tỷ lệ mắc bệnh bạch biến trên toàn cầu được ước tính khoảng 0,5-1% dân số. Bệnh có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi và không phân biệt giới tính.
Phân loại bệnh bạch biến
Dựa trên đặc điểm lâm sàng, bệnh bạch biến được chia làm 2 dạng chính:
Bạch biến khu trú
- Bạch biến từng điểm (Focal vitiligo): Xuất hiện một hoặc vài đốm trắng tại một vị trí nhất định trên cơ thể.
- Bạch biến thể đoạn (Segmental vitiligo): Các đốm, mảng trắng phân bố theo đường đi của dây thần kinh. Dạng này thường gặp ở trẻ em.
- Bạch biến niêm mạc (Mucosal vitiligo): Chỉ có tổn thương ở niêm mạc như miệng, mắt, âm đạo,… mà không ảnh hưởng đến da.
Bạch biến lan tỏa
- Bạch biến ở các cực (Acrofacial vitiligo): Tổn thương tập trung ở các đầu chi như ngón tay, ngón chân và khuôn mặt, quanh các hốc tự nhiên.
- Bạch biến thông thường (Vitiligo vulgaris): Các mảng trắng riêng rẽ và phân bố rộng rãi trên nhiều vùng da.
- Bạch biến hỗn hợp (Mixed vitiligo): Kết hợp cả tổn thương ở các cực và tổn thương rải rác trên toàn thân.
- Bạch biến toàn thể (Universal vitiligo): Mất sắc tố toàn bộ hoặc gần như toàn bộ trên da, thường liên quan đến các rối loạn nội tiết.
Các cách điều trị bạch biến
Hiện nay, nguyên nhân gây bệnh bạch biến vẫn chưa được xác định rõ ràng, do đó chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu. Tuy nhiên, có nhiều phương pháp điều trị triệu chứng khác nhau, với hiệu quả tùy thuộc vào từng bệnh nhân.
Điều trị bạch biến không ổn định
Trong trường hợp bệnh còn đang tiến triển:
- Corticoid toàn thân: Sử dụng betamethasone hoặc dexamethasone liều 5mg trong 2 ngày liên tiếp mỗi tuần, kéo dài trong 4-6 tháng. Phương pháp này có thể ngừng tiến triển bệnh ở trên 90% bệnh nhân. Tuy nhiên, có thể gây nhiều tác dụng phụ do dùng kéo dài corticoid toàn thân.
- Methotrexate (MTX): Liều 10mg/tuần trong 24 tuần cho hiệu quả kiểm soát tiến triển bệnh tương đương dexamethasone mà ít tác dụng phụ hơn.
- Minocycline: Liều 100mg/ngày trong 6 tháng có hiệu quả tương đương betamethasone nhưng an toàn hơn.
- Thuốc Ginkgo biloba: Liều 40mg x 3 lần/ngày trong 6 tháng được chứng minh làm giảm tiến triển của bệnh.
- Sau khi bệnh ngừng tiến triển, có thể phối hợp điều trị với liệu pháp ánh sáng để cải thiện hình ảnh lâm sàng.
Điều trị bạch biến ổn định
Trong trường hợp bệnh ngừng tiến triển trong 1 năm:
- Corticoid bôi tại chỗ: Sử dụng các loại corticoid mạnh như betamethasone valerate, clobetasol 0.05% bôi 1 lần/ngày, không quá 3 tháng. Có thể phối hợp với liệu pháp ánh sáng để tăng hiệu quả.
- Thuốc ức chế calcineurin (tacrolimus, pimecrolimus): Có hiệu quả tương đương corticoid nhưng ít tác dụng phụ hơn, thích hợp để điều trị các tổn thương ở vùng mặt và cổ. Cách dùng: Bôi 2 lần/ngày trong 6-12 tháng, có thể kéo dài hơn nếu đáp ứng tốt. Bệnh nhân có thể băng bịt qua đêm ở vùng tổn thương đầu chi. Thuốc có thể được phối hợp với laser excimer để tăng hiệu quả.
- Calcipotriol: Không được khuyến cáo sử dụng đơn độc mà cần kết hợp với corticoid để tăng hiệu quả điều trị.
- Chiếu UVB dải hẹp (NB-UVB): Đây là đại diện cho liệu pháp điều trị bằng ánh sáng cho bệnh bạch biến ổn định. Phương pháp này có thể phục hồi sắc tố >75% ở trên 70% bệnh nhân và có tỷ lệ tái phát thấp hơn so với các phương pháp điều trị tại chỗ khác. Phác đồ: Chiếu 2-3 lần/tuần, trong ít nhất 3 tháng và có thể kéo dài đến 1 năm nếu hiệu quả tốt.
- Laser excimer: Bao gồm laser excimer 308nm và ánh sáng excimer. So với NB-UVB, excimer có hiệu quả nhanh hơn, đặc biệt cho bạch biến đoạn. Chỉ sau vài lần chiếu đã có thể quan sát thấy sự phục hồi sắc tố, và hiệu quả này ổn định trong nhiều năm, ít tái phát.
Phẫu thuật
- Ghép da: Bao gồm ghép da từng điểm, ghép da bọng nước và ghép da mỏng. Trong đó, ghép da mỏng cho tỷ lệ phục hồi sắc tố cao nhất, khoảng 88% bệnh nhân phục hồi >75% diện tích tổn thương.
- Ghép tế bào: Ghép tế bào không qua nuôi cấy hoặc ghép tế bào đã được nuôi cấy từ vùng da có sắc tố bình thường của bệnh nhân.
Làm mất sắc tố
Phương pháp này chỉ được áp dụng cho bệnh nhân có diện tổn thương rộng, khó điều trị bằng các biện pháp khác. Mục đích là làm mất sắc tố các vùng da còn lại để giảm sự tương phản về màu sắc, giúp cải thiện hình ảnh thẩm mỹ.
- Sử dụng esterol monobenzone (MBEH) 20% bôi 2-3 lần/ngày trong 1-4 tháng, phù hợp cho bệnh nhân có da sẫm màu (type da V-VI theo phân loại Fitzpatrick).
- Laser ruby 755nm Q-switched: Có thể sử dụng đơn lẻ hoặc kết hợp với methoxyphenol để gây mất sắc tố nhờ cơ chế phá hủy sắc tố và tế bào chứa sắc tố.
Các phương pháp khác
- Trang điểm, xăm thẩm mỹ: Giúp che đi các vùng da mất sắc tố, làm giảm khác biệt về màu da.
- Liệu pháp tâm lý: Giúp bệnh nhân vượt qua các tác động về mặt tinh thần do bệnh gây ra.
- Sử dụng kem chống nắng: Mặc dù một số nghiên cứu chỉ ra không có sự gia tăng nguy cơ ung thư ở bệnh nhân bạch biến, nhưng vẫn nên sử dụng kem chống nắng như người bình thường để bảo vệ da. Đặc biệt đối với bệnh nhân điều trị bằng liệu pháp ánh sáng, cần tránh tiếp xúc với tia UV từ môi trường và đi kiểm tra da định kỳ.
Lời khuyên trong điều trị
- Lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp dựa trên giai đoạn bệnh (tiến triển hay ổn định), mức độ lan rộng của tổn thương, độ tuổi và tình trạng sức khỏe tổng thể của bệnh nhân.
- Một số phương pháp như làm mất sắc tố chỉ nên áp dụng sau khi thất bại với các liệu pháp khác và bệnh nhân đã được tư vấn kỹ càng về lợi ích và nguy cơ.
- Cần kiên trì điều trị và tuân thủ đúng chỉ dẫn của bác sĩ để đạt hiệu quả tối ưu.
- Kết hợp điều trị y khoa với hỗ trợ tâm lý để giúp bệnh nhân vượt qua những khó khăn về mặt tinh thần do bệnh gây ra.
Bài viết trên cung cấp thông tin chi tiết về các phương pháp điều trị cho bệnh bạch biến, giúp người đọc hiểu rõ hơn về các lựa chọn điều trị hiện có và cách áp dụng phù hợp cho từng trường hợp. Đồng thời cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tuân thủ điều trị và hỗ trợ về mặt tâm lý cho bệnh nhân.
